Sevimli ve nazik doğalarıyla evlerimizin neşesi olan tavşanlar, doğru beslenmedikleri takdirde ciddi sağlık sorunları yaşayabilirler. Eğer bir tavşan sahibiyseniz ya da olmayı düşünüyorsanız, “tavşan ne yer” ve “tavşan ne yemez” sorularının yanıtları sizin için hayati önem taşır. Bu rehberde, minik dostlarımızın sağlıklı ve uzun bir yaşam sürmeleri için neleri tüketmeleri gerektiğini ve özellikle hangi “yasaklı yiyecekler”den kesinlikle uzak durmaları gerektiğini detaylıca inceleyeceğiz. Unutmayın ki, doğru beslenme, tavşanınızın mutlu ve enerjik kalmasının anahtarıdır.
Tavşanların Doğal Beslenme Alışkanlıkları ve Sindirim Sistemi
Tavşanlar, otobur canlılardır ve sindirim sistemleri lifli bitkileri işlemeye mükemmel bir şekilde adapte olmuştur. Dişleri sürekli uzar ve bu, lifli gıdaları çiğneyerek aşınmalarını gerektirir. Sindirim sistemleri oldukça hassastır ve doğru lif dengesi olmadan ciddi sorunlar yaşayabilirler. Çekum adı verilen özel bir organları sayesinde, bitkisel maddeleri fermente ederek besinleri emerler. Bu nedenle, tavşan diyetinin büyük bir kısmı çiğ liften oluşmalıdır.
Tavşan Ne Yer? Temel Diyet
Tavşanların sağlıklı bir yaşam sürmesi için beslenme piramitleri şöyledir:
1. Saman (Hay) – Diyetin %80-90'ı
- Timothy Samanı, Yulaf Samanı, Orchard Samanı: Bu saman türleri, tavşanların sindirim sistemi için hayati önem taşıyan yüksek lif oranına sahiptir. Dişlerinin doğal olarak aşınmasını sağlar ve tüy yumağı oluşumunu engeller. Günün her saati taze ve sınırsız saman bulunmalıdır.
- Yonca Samanı: Genç, hamile veya emziren tavşanlar için uygundur, çünkü kalsiyum ve protein açısından daha zengindir. Yetişkin tavşanlar için aşırı kalsiyum böbrek taşına yol açabilir, bu yüzden sınırlı verilmelidir.
2. Yeşil Yapraklı Sebzeler – Diyetin %10-15'i
Günde en az 3 farklı türde, toplamda yaklaşık 1-2 kase kadar verilmelidir. Sebzeler taze ve yıkanmış olmalıdır.
- Örnekler: Marul (koyu yeşil yapraklı türleri), maydanoz, kişniş, nane, dereotu, pazı, ıspanak (az miktarda), brokoli yaprakları, havuç yeşillikleri, kereviz yaprakları, lahana (az miktarda), fesleğen.
- Dikkat: Yeni sebzeleri küçük miktarlarda ve yavaş yavaş diyete ekleyin.
3. Pellet Yemler – Diyetin %5'i
Kaliteli, lif oranı yüksek (en az %18-20) ve protein oranı düşük (yaklaşık %14) pellet yemler tercih edilmelidir. Şeker ve mısır içerenlerden kaçının.
- Miktar: Tavşanın ağırlığına göre değişir. Genellikle küçük bir avuç (yaklaşık 1/4 ila 1/2 fincan) günlük önerilir. Pellet yemler, saman ve taze sebzelerin yerini tutmamalıdır.
4. Meyve ve Kök Sebzeler – Ödül Olarak
Çok sınırlı miktarlarda ve nadiren verilmelidirler. Şeker oranları yüksek olduğu için aşırıya kaçmak sindirim sorunlarına yol açar.
- Örnekler: Havuç, elma (çekirdeksiz), muz (küçük bir dilim), çilek, yaban mersini, armut.
- Miktar: Haftada 1-2 kez, küçük bir lokma şeklinde verilmelidir.
Tavşan Ne Yemez? Yasaklı Yiyecekler Listesi
Tavşanlara kesinlikle verilmemesi gereken ve ciddi sağlık sorunlarına yol açabilecek yiyecekler şunlardır:
- İnsan Yiyecekleri (Genel): Ekmek, makarna, pilav, patates cipsi, kurabiye, çikolata, yoğurt, dondurma gibi işlenmiş gıdalar. Bunlar tavşanların sindirim sistemini bozarak ölümcül olabilir.
- Süt Ürünleri: Tavşanlar laktozu sindiremezler. Süt, peynir, yoğurt gibi ürünler ishale ve diğer sindirim problemlerine neden olur.
- Soğanlı Bitkiler: Soğan, sarımsak, pırasa, taze soğan gibi bitkiler kırmızı kan hücrelerine zarar vererek anemiye yol açabilir.
- Meyve Çekirdekleri ve Tohumlar: Elma çekirdekleri, kayısı, şeftali, kiraz gibi meyvelerin çekirdekleri siyanür içerir ve zehirlidir.
- Avokado: Tavşanlar için toksiktir ve kalp yetmezliğine yol açabilir.
- Patates (ve filizleri/yaprakları): Zehirli bileşenler içerirler.
- Domates Yaprakları ve Sapları: Meyvesi (domates) az miktarda verilebilirken, yeşil kısımları zehirlidir.
- Reven (Rhubarb): Yaprakları zehirlidir.
- Çiğ Fasulye: Toksinler içerir.
- Bazı Bitkiler: Zakkum, sarmaşık, Atatürk çiçeği, nergis, lale gibi bahçe ve ev bitkilerinin çoğu tavşanlar için zehirlidir. Tavşanınızın kemirebileceği bitkiler konusunda dikkatli olun.
- Mısır: Sindirimi zordur ve tıkanıklığa yol açabilir.
- Tahıllar: Yüksek nişasta içeriği nedeniyle sindirim sorunlarına neden olabilirler.
Doğru Beslenmenin Önemi ve Faydaları
Tavşanınız için doğru diyeti uygulamak, sadece hayatta kalmaları için değil, aynı zamanda uzun, sağlıklı ve mutlu bir ömür sürmeleri için de temeldir:
- Diş Sağlığı: Saman çiğnemek, sürekli uzayan tavşan dişlerinin doğal olarak aşınmasını sağlar ve diş eti hastalıklarını, apseleri önler.
- Sindirim Sağlığı: Yeterli lif alımı, sindirim sisteminin düzenli çalışmasını sağlar, tıkanıklıkları (GI stasis) ve ishali önler.
- Kilo Kontrolü: Düşük kalorili ve lifli bir diyet, obeziteyi engeller.
- Davranışsal Zenginleşme: Sürekli saman çiğnemek, tavşanların doğal kemirme ihtiyaçlarını karşılar ve can sıkıntısını azaltır.
Unutmayın, herhangi bir diyet değişikliği yavaşça ve kademeli olarak yapılmalıdır. Tavşanınızın sağlığıyla ilgili herhangi bir endişeniz varsa, mutlaka bir veteriner hekime danışın. Doğru beslenme hakkında daha fazla bilgi için House Rabbit Society ve ASPCA gibi güvenilir kaynakları inceleyebilirsiniz.
Sonuç
Tavşan beslenmesi, saman temelli bir diyetin yanı sıra dengeli miktarda taze yeşillikler ve sınırlı pellet yemlerden oluşmalıdır. “Tavşan ne yer” sorusunun cevabı ağırlıklı olarak saman iken, “tavşan ne yemez” sorusunun cevabı ise işlenmiş, şekerli, nişastalı ve zehirli birçok yiyecektir. Yasaklı yiyecekler listesini çok iyi bilmek ve bunlardan kesinlikle uzak durmak, tavşanınızın sağlığı ve uzun ömürlü olması için vazgeçilmezdir. Sevimli dostunuzun sağlıklı ve enerjik bir yaşam sürmesi için beslenmesine özen gösterin!