İş hayatından günlük yaşantımıza kadar her alanda karşımıza çıkan sözleşmeler, tarafların hak ve yükümlülüklerini belirleyen en temel hukuki belgelerdir. Peki, karşı tarafın bu belgedeki taahhütlerine uymaması durumunda ne olur? İşte bu noktada sözleşme ihlali ve bunun sonucunda gündeme gelen sözleşme ihlal davaları devreye girer. Bu süreç, birçok kişi için karmaşık ve endişe verici olabilir. Ancak doğru adımları atarak ve süreci iyi anlayarak haklarınızı korumak tamamen mümkündür. Bu rehberde, bir sözleşme ihlaliyle karşılaştığınızda neler yapmanız gerektiğini ve yasal haklarınızı nasıl arayabileceğinizi anlaşılır bir dille ele alacağız.
Sözleşme İhlali Nedir ve Hangi Durumlarda Gerçekleşir?
En basit tanımıyla sözleşme ihlali, taraflardan birinin, aralarında imzaladıkları sözleşmede belirtilen yükümlülüklerinden herhangi birini yerine getirmemesi, eksik yerine getirmesi veya zamanında yerine getirmemesidir. Taraflar arasındaki güven ilişkisini zedeleyen bu durum, hukuki bir anlaşmazlığın da başlangıcıdır. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu, borç ilişkilerini ve bu ilişkilerin ihlali durumunda ortaya çıkacak sonuçları detaylı bir şekilde düzenler. İhlalin gerçekleşmesi için ortada geçerli bir sözleşme olması ve taraflardan birinin kusurlu bir davranışla bu sözleşmeye aykırı hareket etmesi gerekir.
Sık Karşılaşılan Sözleşme İhlali Türleri
Sözleşme ihlalleri, ortaya çıkış şekillerine göre farklılık gösterebilir. Başlıca ihlal türleri şunlardır:
- Eksik İfa: Sözleşmede vaat edilen edimin (iş, hizmet, mal vb.) tam olarak değil, bir kısmının yerine getirilmesidir. Örneğin, 100 adet ürün teslim etme sözü veren birinin 80 adet ürün teslim etmesi.
- Ayıplı İfa: Yükümlülüğün yerine getirilmesi ancak sözleşmede belirtilen niteliklere sahip olmaması durumudur. Örneğin, su geçirmez olarak satılan bir ayakkabının ilk yağmurda su alması.
- Temerrüt (Gecikme): Borcun, sözleşmede kararlaştırılan zamanda yerine getirilmemesidir. Örneğin, kiracının kirayı her ayın 5'inde ödemesi gerekirken sürekli olarak ayın 20'sinde ödemesi.
Sözleşme İhlali Durumunda Atılması Gereken Adımlar
Bir ihlal durumuyla karşı karşıya kaldığınızda panik yapmak yerine sistematik hareket etmek, haklarınızı korumanın ilk adımıdır. İzlenmesi gereken temel yol haritası genellikle şöyledir:
1. İhtarname Göndermek
Dava yoluna gitmeden önceki en önemli ve genellikle zorunlu adımdır. İhtarname, karşı tarafa sözleşmeyi ihlal ettiğini, bu ihlali düzeltmesi için belirli bir süre tanındığını ve aksi takdirde yasal yollara başvurulacağını bildiren resmi bir yazıdır. Noter kanalıyla gönderilmesi, ileride açılacak bir davada güçlü bir delil niteliği taşır.
2. Delilleri Toplamak ve Belgelemek
Dava sürecinde iddianızı kanıtlamakla yükümlüsünüz. Bu nedenle, elinizdeki tüm delilleri eksiksiz bir şekilde toplamanız kritik öneme sahiptir. Bu deliller arasında şunlar bulunabilir:
- Sözleşmenin aslı veya bir kopyası
- Faturalar, makbuzlar, dekontlar
- Taraflar arasındaki e-posta ve mesajlaşma yazışmaları
- Varsa tanık ifadeleri
- İhlali gösteren fotoğraf veya video kayıtları
3. Arabuluculuk Sürecini Değerlendirmek
Özellikle ticari davalar başta olmak üzere birçok alacak ve tazminat davasında, dava açmadan önce arabulucuya başvurmak bir dava şartıdır. Arabuluculuk, tarafların bir araya gelerek mahkeme dışında, tarafsız bir uzman eşliğinde anlaşmaya çalıştıkları bir yöntemdir. Bu süreç hem daha hızlı hem de daha az maliyetli olabilir. Konuyla ilgili detaylı bilgiye T.C. Adalet Bakanlığı Arabuluculuk Daire Başkanlığı'nın sitesinden ulaşabilirsiniz.
Sözleşme İhlali Davası ve Talep Edilebilecek Haklar
İhtarname ve arabuluculuk gibi süreçlerden sonuç alınamazsa, mağdur olan tarafın yetkili mahkemede dava açma hakkı doğar. Dava sonucunda mahkemeden talep edilebilecek başlıca haklar şunlardır:
- Aynen İfa: Sözleşmedeki yükümlülüğün olduğu gibi yerine getirilmesinin talep edilmesi.
- Tazminat: Sözleşmenin ihlali nedeniyle uğranılan maddi ve manevi zararların karşılanmasının istenmesi. Bu zararlar, kâr kaybı gibi ispatlanabilir kayıpları da içerebilir.
- Sözleşmeden Dönme: Sözleşmenin feshedilerek, tarafların sözleşme öncesindeki durumlarına geri döndürülmesinin talep edilmesi.
Sonuç
Sözleşme ihlali davaları, hukuki bilgi ve doğru strateji gerektiren süreçlerdir. Bir anlaşmazlıkla karşılaştığınızda haklarınızı bilmek ve adımlarınızı buna göre atmak, olası kayıplarınızı en aza indirir. İhtarname çekmek, delilleri titizlikle toplamak ve yasal süreçleri (arabuluculuk, dava) bir uzmandan destek alarak yürütmek, bu zorlu süreçte elinizi güçlendirecektir. Unutmayın, sağlam bir sözleşme ve bilinçli adımlar, olası bir anlaşmazlıkta en büyük güvencenizdir.