Miras kalan bir ev, birden fazla kişinin hissesi olan bir arsa... Bu gibi durumlarda paydaşlar arasında anlaşmazlık yaşanması oldukça yaygındır. İşte tam bu noktada, mülkiyet sorunlarını yasal bir zeminde çözüme kavuşturan ortaklığın giderilmesi davaları, bilinen diğer adıyla izale-i şüyu, devreye girer. Bu hukuki süreç, paydaşların mülk üzerindeki ortaklığına son vererek her birinin kendi payını almasını sağlar. Peki, bu süreçte haklarınız nelerdir ve sizi neler bekliyor? Gelin, bu önemli konuyu tüm detaylarıyla ele alalım.
Ortaklığın Giderilmesi (İzale-i Şüyu) Davası Nedir?
Ortaklığın giderilmesi davası, paylı mülkiyete (birden fazla kişinin belirli paylarla sahip olduğu mülkiyet) veya elbirliği mülkiyetine (genellikle miras yoluyla oluşan ve payların belirli olmadığı mülkiyet) tabi olan taşınır veya taşınmaz mallardaki ortaklığa son verilmesini amaçlayan bir dava türüdür. Paydaşlar, malın nasıl yönetileceği, kullanılacağı veya satılacağı konusunda anlaşmaya varamadıklarında, herhangi bir paydaş bu davayı açarak ortaklığın mahkeme kararıyla sonlandırılmasını talep edebilir. Bu hak, Türk Medeni Kanunu tarafından güvence altına alınmıştır ve kimse bir mülke ortak kalmaya zorlanamaz ilkesine dayanır.
Bu Davayı Kimler Açabilir ve Dava Açma Şartları Nelerdir?
Ortaklığın sonlandırılması sürecini başlatmak için belirli koşulların sağlanması gerekir.
H3: Davayı Kimler Açabilir?
Paylı veya elbirliği mülkiyetine sahip olan her bir paydaş, diğer paydaşların rızasını almaksızın tek başına ortaklığın giderilmesi davası açma hakkına sahiptir. Bir paydaşın talebi, davanın görülmesi için yeterlidir. Davacı, diğer tüm paydaşları davalı olarak göstermelidir.
H3: Dava Açma Şartları
- Geçerli Bir Ortaklık: Dava konusu mal üzerinde kanunen tanınmış paylı veya elbirliği mülkiyeti bulunmalıdır.
- Paylaşma Talebi: Paydaşlardan en az birinin ortaklığı sonlandırma iradesi olmalıdır.
- Paylaşmaya Engel Bir Durumun Olmaması: Hukuki bir düzenleme (örneğin, belirli bir süre boyunca paylaşma yasağı getiren bir sözleşme) veya malın sürekli bir amaca özgülenmiş olması gibi istisnai durumlar bulunmamalıdır.
Ortaklığın Giderilmesi Davası Süreci Nasıl İşler?
İzale-i şüyu davası, belirli aşamalardan oluşan teknik bir süreçtir. Genel hatlarıyla süreç şu şekilde ilerler:
- Dava Dilekçesi ve Başvuru: Davacı paydaş, bir dava dilekçesi hazırlayarak taşınmazın bulunduğu yerdeki Sulh Hukuk Mahkemesi'ne başvurur. Dilekçede tüm paydaşların bilgileri ve talepler net bir şekilde belirtilmelidir.
- Tebligat ve Cevap Aşaması: Mahkeme, dava dilekçesini tüm davalı paydaşlara tebliğ eder ve onlara cevap vermeleri için süre tanır.
- Keşif ve Bilirkişi Raporu: Mahkeme, dava konusu malın değerini, niteliklerini ve fiziken bölünüp bölünemeyeceğini tespit etmek için yerinde keşif yapar. Bu keşif sırasında bir bilirkişi heyeti (inşaat mühendisi, emlak değerleme uzmanı vb.) görevlendirilir. Bilirkişi, hazırladığı detaylı raporu mahkemeye sunar.
- Mahkemenin Karar Aşaması: Bilirkişi raporu ve diğer deliller ışığında mahkeme, ortaklığın nasıl giderileceğine karar verir.
Ortaklığın Giderilmesi Yöntemleri ve Sonuçları
Mahkemenin verebileceği iki temel karar türü vardır: Aynen taksim veya satış yoluyla paylaşım.
H3: Aynen Taksim (Fiili Bölüşme)
Eğer dava konusu mal, niteliği gereği fiziken bölünmeye uygunsa (örneğin, büyük bir tarla) ve bu bölünme sonucunda değerinde ciddi bir azalma olmayacaksa, mahkeme malın paydaşlar arasında payları oranında bölünmesine karar verebilir. Bu yöntemin uygulanabilmesi için genellikle tüm paydaşların bu yönde bir talebinin olması veya bilirkişi raporunun bu yöntemin mümkün olduğunu belirtmesi gerekir. Bölünen parçalar arasında değer farkı varsa, bu fark para ile denkleştirilir.
H3: Satış Yoluyla Ortaklığın Giderilmesi
Bu, en yaygın yöntemdir. Özellikle apartman dairesi, dükkan veya tek bir konut gibi fiziken bölünmesi mümkün olmayan mallarda uygulanır. Mahkeme, malın açık artırma yoluyla satılmasına karar verir. Satış işlemi, İcra Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilir. Elde edilen gelir, mahkeme ve satış masrafları düşüldükten sonra paydaşlara hisseleri oranında dağıtılır. Açık artırmaya paydaşlar da dahil olmak üzere herkes katılabilir.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
H3: Dava ne kadar sürer?
Davanın süresi; mahkemenin yoğunluğuna, paydaş sayısına, tebligatların sorunsuz yapılmasına ve bilirkişi sürecinin hızına göre değişmekle birlikte genellikle 1 ila 2 yıl arasında sonuçlanmaktadır.
H3: Masrafları kim öder?
Dava harç ve masrafları, davanın sonunda tüm paydaşlara hisseleri oranında paylaştırılır. Davayı açan kişi başlangıçta masrafları karşılasa da, sonuçta bu giderler tüm ortaklardan tahsil edilir.
H3: Paydaşlardan biri evi kullanıyorsa ne olur?
Eğer bir paydaş, diğer paydaşların mülkü kullanmasına engel olarak tek başına kullanıyorsa, diğer paydaşlar geriye dönük olarak bu kullanım için bir kira bedeli talebinde bulunabilirler. Bu talebe hukukta ecrimisil (haksız işgal tazminatı) denir ve bu alacak, ortaklığın giderilmesi davası ile birlikte veya ayrı bir dava ile talep edilebilir.
Sonuç
Ortaklığın giderilmesi davaları, mülkiyet anlaşmazlıklarını çözmek için etkili bir yasal yoldur ancak karmaşık usul ve kurallar içerir. Sürecin doğru yönetilmesi, hak kaybı yaşanmaması adına kritik öneme sahiptir. Bu nedenle, bir izale-i şüyu davasıyla karşı karşıya kaldığınızda veya dava açmayı düşündüğünüzde, alanında uzman bir avukattan hukuki destek almanız en doğru adım olacaktır. Bu sayede hem süreci daha sağlıklı yürütebilir hem de haklarınızı en üst düzeyde koruyabilirsiniz.