Evlilik yolculuğunun sona erdiği boşanma süreci, pek çok çift için duygusal ve hukuki olarak zorlayıcı olabilir. Taraflar, boşanmanın sonuçları üzerinde anlaşamadığında ise devreye çekişmeli boşanma davası girer. Bu davaların temelini genellikle üç kritik konu oluşturur: Çocukların geleceğini şekillendiren velayet, tarafların maddi güvencesini ilgilendiren nafaka ve evlilik birliği içinde edinilen birikimlerin nasıl bölüneceğini belirleyen mal paylaşımı. Bu yazıda, çekişmeli boşanmanın bu kilit noktalarını, karmaşık hukuki terimlere boğulmadan, anlaşılır bir dille ele alacağız.
Çekişmeli Boşanma Davası Nedir ve Neden Ortaya Çıkar?
En basit tanımıyla çekişmeli boşanma, eşlerin boşanma ve boşanmanın getireceği sonuçlar (nafaka, tazminat, velayet, mal paylaşımı gibi) üzerinde uzlaşamaması durumunda açılan dava türüdür. Anlaşmalı boşanmanın aksine, burada taraflardan birinin boşanmak istemesi dava açmak için yeterlidir. Süreç, tarafların iddialarını ve taleplerini mahkemeye sunduğu, delillerin toplandığı ve tanıkların dinlendiği daha uzun ve detaylı bir hukuki mücadeleyi içerir. Genellikle aldatma, şiddet, terk gibi özel boşanma sebeplerine veya evlilik birliğinin temelinden sarsılması gibi genel sebeplere dayanır.
Çekişmeli Boşanmanın Üç Temel Taşı: Nafaka, Velayet ve Mal Paylaşımı
Bir boşanma davasını "çekişmeli" hale getiren en temel anlaşmazlıklar bu üç başlık altında toplanır. Her biri, kendi içinde farklı dinamikler ve hukuki prensipler barındırır.
Nafaka: Kim, Kime, Ne Kadar Öder?
Nafaka, boşanma yüzünden yoksulluğa düşecek olan tarafa veya çocukların bakım ve eğitim masrafları için ödenen paradır. Türk hukuk sisteminde farklı nafaka türleri bulunur:
- Tedbir Nafakası: Dava süresince, maddi olarak zor duruma düşecek eşe veya çocuklara bağlanan geçici nafakadır. Mahkeme, henüz kimin kusurlu olduğuna bakmaksızın bu nafakaya hükmedebilir.
- Yoksulluk Nafakası: Boşanma kesinleştikten sonra, boşanma sebebiyle yoksulluğa düşecek olan ve kusuru diğer eşten daha ağır olmayan tarafa, diğer eş tarafından süresiz olarak ödenen nafakadır.
- İştirak Nafakası: Velayeti kendisine verilmeyen ebeveynin, çocuğun bakım, eğitim ve sağlık gibi giderlerine kendi maddi gücü oranında katılması için ödediği nafakadır. Bu nafaka, çocuk reşit olana kadar devam eder.
Nafaka miktarını belirlerken hakim; tarafların ekonomik ve sosyal durumlarını, gelir düzeylerini, ihtiyaçlarını ve kusur oranlarını dikkate alır. Konuyla ilgili yasal düzenlemeler, Türk Medeni Kanunu'nun ilgili maddelerinde detaylı olarak yer almaktadır.
Velayet: Çocuğun Üstün Yararı Her Şeyden Önce Gelir
Çekişmeli boşanmaların belki de en hassas konusu velayettir. Türk Dil Kurumu'na göre velayet, "çocuğun bakım, eğitim, korunma ve temsil gibi konularda yasal sorumluluğunun bir ebeveyne verilmesi" anlamına gelir. Mahkeme, velayet kararını verirken tek bir temel ilkeye odaklanır: çocuğun üstün yararı.
Bu ilke çerçevesinde hakim şu gibi faktörleri değerlendirir:
- Çocuğun yaşı, cinsiyeti ve kardeşleriyle olan ilişkisi.
- Ebeveynlerin yaşam tarzları, ahlaki durumları ve çocuğa sağlayabilecekleri fiziksel ve duygusal ortam.
- Çocuğun hangi ebeveyn yanında kalmak istediği (idrak çağındaki çocukların görüşü alınır).
- Ebeveynlerin çocukla kişisel ilişki kurma konusundaki tutumları.
Amaç, çocuğu boşanma sürecinden en az hasarla çıkarmak ve onun sağlıklı bir birey olarak gelişimini sürdürebileceği en uygun ortamı sağlamaktır.
Mal Paylaşımı: Evlilik Birliğinde Edinilen Mallar Nasıl Bölünür?
Türkiye'de 2002 yılından sonra yapılan evliliklerde yasal mal rejimi, "edinilmiş mallara katılma rejimi"dir. Bu rejime göre, evlilik süresince eşlerin çalışarak veya birikimleriyle elde ettikleri tüm mal varlıkları (maaş, prim, gayrimenkul, araç vb.) "edinilmiş mal" sayılır ve boşanma durumunda, aksine bir anlaşma yoksa, yarı yarıya paylaşılır.
Ancak bazı mallar paylaşıma dahil edilmez. Bunlar "kişisel mal" olarak kabul edilir:
- Eşlerden birine miras yoluyla kalan mallar.
- Evlilik öncesinde sahip olunan mallar.
- Karşılıksız kazandırmalar (bağış, hediye gibi).
- Manevi tazminat alacakları.
Mal paylaşımı, çoğu zaman en karmaşık ve teknik konulardan biridir. Hangi malın ne zaman, ne şekilde edinildiği ve değerinin ne olduğu gibi konular uzmanlık gerektirir. Bu nedenle süreçte bir avukattan destek almak büyük önem taşır.
Sonuç: Bilinçli Adımlar ve Profesyonel Destek
Çekişmeli boşanma davası, şüphesiz yıpratıcı bir süreçtir. Ancak bu sürecin temel dinamiklerini oluşturan nafaka, velayet ve mal paylaşımı konularında bilgi sahibi olmak, haklarınızı korumanız ve daha bilinçli adımlar atmanız için ilk ve en önemli adımdır. Her boşanma davasının kendine özgü koşulları olduğunu ve bu yolculukta en doğru rehberliğin, alanında uzman bir avukat tarafından sağlanacağını unutmamak gerekir. Zorlu da olsa bu sürecin sonunda, herkes için yeni ve huzurlu bir başlangıcın mümkün olduğunu hatırlamak önemlidir.