Ticari hayatın vazgeçilmez unsurları olan çek, bono ve poliçeler, alacakların güvence altına alınması ve ödemelerin düzenlenmesinde büyük kolaylık sağlar. Ancak bu değerli evraklar, vadesi geldiğinde ödenmediğinde veya sahtelik gibi sorunlarla karşılaşıldığında ciddi hukuki süreçleri de beraberinde getirir. İşte bu noktada, alacaklı ve borçlunun haklarını korumak için başvurulan yasal yollar olan kambiyo senet davaları devreye girer. Bu süreçleri doğru anlamak, hem alacağınızı hızlıca tahsil etmeniz hem de haksız bir borçla karşı karşıya kaldığınızda kendinizi savunabilmeniz için hayati önem taşır. Gelin, bu karmaşık görünen ama temel mantığı anlaşıldığında yönetilebilir olan süreci birlikte inceleyelim.
Kambiyo Senedi Nedir ve Türleri Nelerdir?
Kambiyo senetleri, Türk Ticaret Kanunu'nda düzenlenen, belirli bir para borcunun ödenmesini vaat eden, kanunen emre yazılı olarak düzenlenen ve devir kabiliyeti yüksek olan kıymetli evraklardır. Bu senetlerin en temel özelliği, borcun sebebinden bağımsız olmaları ve hızlı bir icra takibi imkânı sunmalarıdır. Başlıca türleri şunlardır:
Çek
Bir bankaya hitaben yazılan ve üzerinde yazılı olan meblağın, belirtilen kişiye (lehtar) ödenmesini emreden bir ödeme aracıdır. Ticari hayatta en sık kullanılan kambiyo senetlerinden biridir ve görüldüğünde ödenmesi esastır.
Bono (Emre Muharrer Senet)
Bonoyu düzenleyen kişinin (borçlu), senet üzerinde adı yazılı olan kişiye (alacaklı) veya onun emrine, yine senette belirtilen tarihte ve yerde belirli bir meblağı kayıtsız şartsız ödeyeceğini taahhüt ettiği bir belgedir. Halk arasında genellikle "senet" olarak bilinen belge aslında bonodur.
Poliçe
Poliçe, düzenleyenin (keşideci), bir başka kişiye (muhatap), senette belirtilen kişiye (lehtar) belirli bir meblağı ödemesi için verdiği bir havale emridir. Üç taraflı bir ilişki içerir ve günümüzde diğer türlere göre daha az kullanılmaktadır.
Kambiyo Senetlerine Özgü Haciz Yolu ve İtiraz Süreci
Elinizdeki bir kambiyo senedi vadesi geldiği halde ödenmediyse, genel haciz yolundan çok daha hızlı işleyen "Kambiyo Senetlerine Özgü Haciz Yolu" ile icra takibi başlatabilirsiniz. Bu takip türünde, alacaklı icra dairesine başvurur ve icra dairesi borçluya bir ödeme emri gönderir.
Borçlunun bu ödeme emrini aldıktan sonra haklarını korumak için başvurabileceği iki temel yol vardır:
Ödeme Emrine İtiraz (5 Gün İçinde)
Borçlu, ödeme emrinin kendisine tebliğinden itibaren 5 gün içinde bir dilekçe ile icra mahkemesine itiraz edebilir. İtiraz, sadece borcun esasına (örneğin borcun ödenmiş olması) veya senetteki imzaya yönelik olabilir.
- Borca İtiraz: Borcun olmadığı, vadesinin gelmediği, ertelendiği veya ödendiği gibi iddialar bu kapsama girer. Bu iddiaların resmi belgelerle kanıtlanması gerekir.
- İmzaya İtiraz: Senetteki imzanın kendisine ait olmadığını iddia eden borçlu, bunu açıkça ve ayrıca belirtmelidir. Mahkeme bu durumda imza incelemesi yapar.
Yapılan geçerli bir itiraz, icra takibini durdurur. Alacaklının takibe devam edebilmesi için dava açması gerekir.
Sık Karşılaşılan Kambiyo Senet Davaları
İcra takibine itiraz edilmesi veya borçlunun borçlu olmadığını kanıtlamak istemesi gibi durumlarda çeşitli davalar gündeme gelir. Bu süreç, İcra ve İflas Kanunu çerçevesinde yürütülür.
İtirazın Kaldırılması Davası
Borçlunun itirazı ile duran takibin devam etmesini isteyen alacaklı tarafından açılır. Alacaklı, borçlunun itirazının haksız olduğunu kanıtlayarak takibin devamını ve borçlunun %20'den az olmamak üzere icra inkâr tazminatına mahkûm edilmesini talep eder. Bu dava, itirazın alacaklıya tebliğinden itibaren 6 ay içinde açılmalıdır.
Menfi Tespit Davası
Henüz hakkında icra takibi başlatılmamış veya başlatılmış olsa bile parayı ödememiş olan borçlunun, aslında böyle bir borcu olmadığını kanıtlamak için açtığı davadır. Borçlu bu dava ile mahkemeden "borçlu olmadığının tespitini" talep eder. Takibin durdurulması için genellikle teminat yatırılması istenir.
İstirdat (Geri Alım) Davası
Borçlu, icra takibi baskısı altında aslında borçlu olmadığı bir parayı ödemek zorunda kalmışsa, ödediği tarihten itibaren 1 yıl içinde bu davayı açabilir. Davada borçlu olmadığını kanıtlaması halinde, ödediği parayı faiziyle birlikte geri alabilir.
Sonuç: Hak Kaybı Yaşamamak İçin Hızlı ve Bilinçli Hareket Edin
Kambiyo senetleri, ticari hayatın akışını kolaylaştıran güçlü araçlardır. Ancak bir anlaşmazlık durumunda, süreç son derece teknik ve katı sürelere tabidir. Gerek alacaklı gerekse borçlu tarafında olun, 5 günlük itiraz süresi veya 6 aylık dava açma süresi gibi kritik zaman dilimlerini kaçırmak, telafisi zor hak kayıplarına yol açabilir. Bu nedenle, bir kambiyo senedi ile ilgili hukuki bir sorunla karşılaştığınızda, vakit kaybetmeden bir hukuk profesyonelinden destek almanız, haklarınızı en doğru ve etkili şekilde korumanız için en güvenli yoldur.