Uluslararası ticaretin karmaşık dünyasında, alıcı ve satıcı arasındaki sorumlulukları netleştirmek, olası anlaşmazlıkları en aza indirmek ve sürecin sorunsuz ilerlemesini sağlamak hayati önem taşır. İşte tam bu noktada, Uluslararası Ticaret Odası (ICC) tarafından yayınlanan Incoterms 2020 devreye girer. Bu kılavuz, uluslararası ticarette teslim şekillerini ve tarafların yasal yükümlülüklerini standartlaştırarak, global pazarda faaliyet gösteren tüm işletmeler için bir yol haritası sunar. Peki, bu kurallar bütünü tam olarak ne anlama geliyor ve işletmeler için neden bu kadar kritik?
Incoterms Nedir ve Neden Önemlidir?
Incoterms (International Commercial Terms), uluslararası mal satış sözleşmelerinde alıcı ve satıcının sorumluluklarını, masraflarını ve risklerini belirleyen, dünya genelinde kabul görmüş bir dizi ticari terimdir. İlk olarak 1936'da yayınlanan bu kurallar, küresel ticaretin dinamik yapısına uyum sağlamak amacıyla düzenli olarak güncellenmektedir. En güncel versiyonu olan Incoterms 2020, taraflar arasındaki belirsizlikleri ortadan kaldırarak şunları sağlar:
- Malların teslim edileceği yer ve zaman.
- Malların alıcıya ulaştırılmasıyla ilgili tüm taşıma masraflarını kimin ödeyeceği.
- Malların kaybolması veya hasar görmesi riskinin hangi noktada alıcıdan satıcıya (veya tersi) geçeceği.
- Gümrükleme, sigorta ve diğer gerekli belgelerin temininden kimin sorumlu olduğu.
Bu netlik, özellikle farklı coğrafyalarda ve hukuk sistemlerinde faaliyet gösteren taraflar için ticaret hukuku çerçevesinde büyük kolaylık sağlar.
Incoterms 2020'nin Temel Prensipleri ve Yapısı
Incoterms 2020 kuralları, temelde malın taşıma masraflarının ve risklerinin ne zaman ve nerede satıcıdan alıcıya geçtiğini tanımlar. Bu terimler, farklı taşıma modlarına uygun olarak gruplandırılmıştır. Kuralların doğru anlaşılması, olası anlaşmazlıkları önlemek ve maliyetleri doğru yönetmek için esastır.
Incoterms 2020'deki Başlıca Teslim Şekilleri
Incoterms 2020, 11 farklı teslim şeklini içerir ve bunlar, taşıma moduna göre iki ana kategoriye ayrılabilir:
Her Tür Taşıma Modu İçin Geçerli Olan Kurallar:
- EXW (Ex Works – İşyerinde Teslim): Satıcı, malları kendi işyerinde (fabrika, depo vb.) alıcının emrine bırakır. Tüm masraf ve risk alıcıya aittir.
- FCA (Free Carrier – Taşıyıcıya Masrafsız): Satıcı, malları kendi tesislerinde veya belirlenen başka bir yerde, alıcı tarafından belirlenen taşıyıcıya teslim eder. Risk ve maliyet devri bu noktada gerçekleşir.
- CPT (Carriage Paid To – Navlun Ödenmiş): Satıcı, malları kendi seçtiği bir taşıyıcıya teslim eder ve varış yerine kadar olan taşıma masraflarını öder. Risk, mallar taşıyıcıya teslim edildiğinde alıcıya geçer.
- CIP (Carriage and Insurance Paid To – Navlun ve Sigorta Ödenmiş): CPT'ye benzer, ancak satıcı ayrıca alıcı lehine asgari teminatlı sigorta yaptırır. Risk, mallar taşıyıcıya teslim edildiğinde alıcıya geçer.
- DPU (Delivered at Place Unloaded – Belirlenen Yerde Boşaltılmış Teslim): Yeni bir terimdir (eski DAT yerine). Satıcı, malları belirlenen varış yerinde, taşıma aracından indirilmiş olarak alıcının emrine bırakır. Tüm risk ve maliyetler satıcıya aittir.
- DAP (Delivered at Place – Belirlenen Yerde Teslim): Satıcı, malları belirlenen varış yerine kadar getirir ancak taşıma aracından indirme sorumluluğu alıcıya aittir. Risk ve maliyet devri bu noktada olur.
- DDP (Delivered Duty Paid – Gümrük Vergisi Ödenmiş Teslim): Satıcının en fazla sorumluluk üstlendiği terimdir. Malları varış yerinde, gümrük vergileri ödenmiş ve boşaltmaya hazır şekilde alıcıya teslim eder.
Deniz ve İç Su Yolu Taşımacılığı İçin Geçerli Olan Kurallar:
- FAS (Free Alongside Ship – Gemi Yanında Teslim): Satıcı, malları alıcı tarafından belirlenen geminin yanında limana teslim eder. Risk ve maliyet bu noktada alıcıya geçer.
- FOB (Free on Board – Gemi Güvertesinde Teslim): Satıcı, malları alıcı tarafından belirlenen geminin güvertesine teslim eder. Mallar geminin küpeştesini geçtiğinde risk ve maliyet alıcıya geçer.
- CFR (Cost and Freight – Masraflar ve Navlun): Satıcı, malları gemiye yükler ve varış limanına kadar olan navlun masraflarını öder. Risk, mallar yükleme limanında gemiye yüklendiğinde alıcıya geçer.
- CIF (Cost, Insurance and Freight – Masraflar, Sigorta ve Navlun): CFR'ye benzer, ancak satıcı ek olarak alıcı lehine asgari teminatlı deniz sigortası yaptırır. Risk, mallar yükleme limanında gemiye yüklendiğinde alıcıya geçer.
Doğru Incoterms Terimini Seçmenin Önemi
Doğru Incoterms terimini seçmek, uluslararası ticaretteki başarının anahtarlarından biridir. Yanlış bir seçim, beklenmedik maliyetlere, risklere ve hatta yasal anlaşmazlıklara yol açabilir. Seçim yaparken şu faktörler göz önünde bulundurulmalıdır:
- Taşıma Modu: Örneğin, FOB veya CIF gibi terimler sadece deniz yolu taşımacılığı için uygundur.
- Alıcı ve Satıcının Deneyimi: Ticarete yeni başlayan bir taraf, daha az sorumluluk üstlenen terimleri tercih edebilir.
- Risk Toleransı: Hangi tarafın sigorta yaptırma veya taşıma riskini üstlenme konusunda daha istekli olduğu.
- Maliyet Dağılımı: Taşıma, sigorta, gümrükleme gibi masrafların kim tarafından karşılanacağı.
Incoterms 2020 ile Gelen Değişiklikler ve Yenilikler
Incoterms 2020, önceki versiyonlara kıyasla bazı önemli güncellemeler ve iyileştirmeler getirmiştir. Bunların başlıcaları:
- DAT'ın Yerine DPU (Delivered at Place Unloaded): Daha önceki versiyonlarda yer alan DAT (Delivered at Terminal) terimi, 2020 kurallarında DPU olarak değiştirilmiştir. Bu değişiklik, malların sadece bir terminalde değil, herhangi bir belirlenmiş yerde boşaltılabileceğini vurgular.
- FCA ve Konşimento İadesi: FCA kuralında, alıcının veya taşıyıcısının taşıma kontratı uyarınca bir konşimento alması gerektiğinde, satıcının bu konşimentoyu taşıyıcıya vermesi ve bunun bir “on board” ibaresi taşıması durumunda, satıcının yükleme limanında malı yüklediğine dair kanıtı alıcıya sunma zorunluluğu getirilmiştir.
- CIP ve CIF Sigorta Kapsamı: CIP kuralı için sigorta kapsamı seviyesi artırılmış (ICC A veya benzeri), CIF için ise standart olarak ICC C (düşük seviye) devam etmiştir. Bu, farklı risk profillerine daha iyi uyum sağlar.
- Kendi Taşıma Araçlarıyla Taşımacılık: Satıcı ve alıcının kendi taşıma araçlarını kullanması durumundaki gereksinimler netleştirilmiştir.
- Güvenlikle İlgili Gereksinimler: Her kuralda güvenlik ile ilgili gereksinimlere daha fazla vurgu yapılmış, bu da global tedarik zinciri güvenliğine olan artan önemi yansıtmaktadır.
Sonuç
Incoterms 2020 kılavuzu, uluslararası ticaretin karmaşıklığını basitleştiren, taraflar arasındaki sorumlulukları netleştiren ve potansiyel anlaşmazlıkları önleyen vazgeçilmez bir araçtır. İşletmelerin bu kuralları doğru bir şekilde anlaması ve uygulaması, hem maliyetleri etkin yönetmek hem de operasyonel riskleri minimize etmek açısından kritik öneme sahiptir. Küresel pazarda rekabet avantajı elde etmek ve sorunsuz ticaret ilişkileri kurmak için Incoterms 2020'nin sunduğu rehberlikten en iyi şekilde yararlanmak, modern ticaretin olmazsa olmazıdır.