Evlilik, iki insanın hayatını birleştirdiği özel bir yolculuktur. Ancak bu yolculuğun hukuki ve mali boyutları da vardır. Özellikle boşanma veya vefat gibi durumlarda gündeme gelen mal paylaşımı, evlilik birliği içinde seçilen mal rejimi türüne göre şekillenir. Türkiye'de yasal mal rejimi olarak kabul edilen edinilmiş mallara katılma rejimi, eşlerin evlilik süresince edindikleri mallar üzerindeki haklarını korumayı amaçlar. Peki, bu rejimler tam olarak ne anlama geliyor ve nasıl işliyor? Gelin, bu önemli konuyu birlikte inceleyelim.
Mal Rejimi Nedir ve Neden Önemlidir?
En basit tanımıyla mal rejimi, evli çiftlerin evlilik süresince edindikleri mallar (malvarlıkları) ile kişisel mallarının nasıl yönetileceğini, bu mallar üzerindeki haklarını ve evliliğin sona ermesi durumunda bu varlıkların nasıl paylaşılacağını düzenleyen kurallar bütünüdür. Kulağa biraz teknik gelse de aslında her evliliğin mali bir çerçevesi vardır ve bu çerçeveyi mal rejimleri belirler.
Peki, bu neden bu kadar önemli? Çünkü hayat her zaman planlandığı gibi gitmeyebilir. Boşanma, vefat veya iflas gibi durumlarda, eşlerin malvarlığının nasıl ayrılacağı sorusu ortaya çıkar. İşte bu noktada seçilen veya yasal olarak tabi olunan mal rejimi devreye girerek adil ve hukuka uygun bir paylaşım yapılmasını sağlar. Çiftler, evlenmeden önce veya evlilik sırasında bir “mal rejimi sözleşmesi” imzalayarak kanunun sunduğu seçeneklerden birini tercih edebilirler. Eğer böyle bir sözleşme yapılmamışsa, 2002 yılından itibaren yasal mal rejimi olarak kabul edilen “edinilmiş mallara katılma rejimi” otomatik olarak uygulanır.
Türkiye'de Uygulanan Mal Rejimleri
Türk Medeni Kanunu, eşlere farklı seçenekler sunarak kendi mali düzenlerini kurma özgürlüğü tanır. Gelin bu rejimleri daha yakından tanıyalım.
H3: Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi (Yasal Mal Rejimi)
Türkiye'de, eğer çiftler farklı bir rejim seçmemişse, otomatik olarak uygulanan rejim budur. Bu rejimin temel mantığı, evlilik birliğinin emeğiyle elde edilen değerlerin paylaşılmasıdır. Bu rejimde mallar ikiye ayrılır:
- Kişisel Mallar: Bunlar paylaşıma dahil edilmez. Her eşin evlenmeden önce sahip olduğu mallar, evlilik sırasında miras veya karşılıksız kazandırma (bağış gibi) yoluyla elde ettiği varlıklar, manevi tazminat alacakları ve kişisel kullanıma özgü eşyalar bu kategoriye girer.
- Edinilmiş Mallar: Bunlar paylaşıma tabidir. Eşlerin evlilik süresince çalışmalarının karşılığı olan edinimler (maaş, prim, tazminat), sosyal güvenlik ödemeleri, kişisel malların gelirleri (örneğin, miras kalan bir evin kirası) ve edinilmiş malların yerine geçen değerler bu gruba dahildir.
Evlilik sona erdiğinde, her eş önce kendi kişisel mallarını geri alır. Geriye kalan edinilmiş malların toplam değerinden (varsa borçlar düşüldükten sonra) elde edilen "artık değer" ise eşler arasında yarı yarıya paylaşılır.
H3: Mal Ayrılığı Rejimi
Bu rejimde “senin olan senin, benim olan benim” prensibi geçerlidir. Evlilik süresince kim hangi malı kendi imkanlarıyla edindiyse, o mal sadece o eşe ait olur. Evliliğin sona ermesi durumunda, herhangi bir paylaşım yapılmaz; herkes kendi malvarlığını alır. Bu rejimin geçerli olabilmesi için çiftlerin noter huzurunda bir “mal ayrılığı sözleşmesi” yapması zorunludur.
H3: Paylaşmalı Mal Ayrılığı Rejimi
Mal ayrılığı rejiminin özel bir türüdür. Genel olarak mal ayrılığı prensipleri geçerli olsa da, bu rejimde ailenin ortak kullanımına ve yatırımına yönelik edinilmiş bazı mallar (örneğin aile konutu veya aile şirketi) için bir denkleştirme (paylaşım) hakkı tanınır. Bu rejim de yine noter sözleşmesi ile seçilebilir.
H3: Mal Ortaklığı Rejimi
Uygulamada en az rastlanan rejim türüdür. Bu rejimde, kanunen kişisel mal sayılanlar dışındaki tüm mallar “ortaklık malı” kabul edilir ve eşler bu mallara elbirliğiyle sahip olurlar. Yönetimi ve tasfiyesi daha karmaşık olduğu için çiftler tarafından pek tercih edilmez.
Mal Rejimi Sözleşmesi Nasıl Yapılır?
Yasal mal rejimi dışında bir rejimi benimsemek isteyen çiftlerin bir mal rejimi sözleşmesi yapması gerekir. Bu sözleşme, evlilik başvurusu sırasında yazılı olarak bildirilebileceği gibi, evlenmeden önce veya evlilik devam ederken Türkiye Noterler Birliği'ne bağlı bir noterde düzenleme veya onaylama şeklinde de yapılabilir. Sözleşme ile kanunda belirtilen mal rejimlerinden biri seçilebilir veya kanunun çizdiği sınırlar dahilinde özel düzenlemeler getirilebilir. Bu süreçte bir aile hukuku avukatından destek almak, haklarınızın korunması açısından son derece önemlidir.
Sonuç
Evlilikte mal rejimleri, çoğu zaman göz ardı edilen ancak evliliğin mali sağlığı ve geleceği için hayati önem taşıyan bir konudur. Hangi mal rejiminin sizin için uygun olduğunu bilmek, sadece olası bir ayrılık durumunda değil, aynı zamanda evlilik birliği içindeyken de mali konularda şeffaf ve adil bir zemin oluşturmanıza yardımcı olur. Yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejiminin temel prensiplerini anlamak ve gerekirse bir uzman desteğiyle farklı bir rejim seçmeyi değerlendirmek, evliliğinizi daha sağlam temeller üzerine kurmanızı sağlayacak bilinçli bir adımdır.