Boşanma, şüphesiz hayatın en zorlu dönemeçlerinden biridir. Duygusal çalkantıların yanı sıra, çiftlerin birlikte kurdukları hayatın maddi unsurlarının geleceği de büyük bir soru işareti haline gelir. İşte bu noktada, adil bir çözüm sunan evlilikte mal paylaşımı ve bu süreci hukuki bir zemine oturtan mal rejimi davası kavramları devreye girer. Peki, evlilik birliği içinde edinilen malların akıbeti ne olur? Haklarınızı korumak için nasıl bir yol izlemelisiniz? Gelin, bu karmaşık görünen ama aslında belirli kurallara bağlı olan süreci adım adım, anlaşılır bir dille inceleyelim.
Mal Rejimi Nedir ve Türleri Nelerdir?
En basit tanımıyla mal rejimi, evli çiftlerin evlilik süresince edindikleri mallar üzerindeki haklarını ve bu malların evlilik sona erdiğinde nasıl paylaşılacağını düzenleyen hukuki kurallar bütünüdür. Türkiye'de çiftler arasında aksi bir sözleşme yapılmadığı sürece, 1 Ocak 2002'den itibaren yasal mal rejimi olarak "Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi" uygulanır. Ancak çiftler, evlenmeden önce veya sonra noter aracılığıyla farklı bir mal rejimi de seçebilirler.
H3: Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi (Yasal Mal Rejimi)
Bu rejim, en sık karşılaşılan ve kanunen varsayılan rejimdir. Temel mantığı oldukça adildir: Evlilik birliği boyunca, eşlerin her birinin emekleri karşılığında elde ettiği mal varlığı değerleri (maaşlar, primler, bu paralarla alınan ev, araba vb.) "edinilmiş mal" sayılır ve boşanma durumunda yarı yarıya paylaşılır. Ancak her eşin evlilik öncesi sahip olduğu veya evlilik sırasında miras ya da karşılıksız kazandırma yoluyla (bağış gibi) elde ettiği mallar "kişisel mal" olarak kabul edilir ve paylaşıma dahil edilmez. Türk Medeni Kanunu, bu ayrımı 219. ve 220. maddelerinde net bir şekilde tanımlamıştır.
H3: Diğer Mal Rejimi Sözleşmeleri (Seçimlik Rejimler)
Çiftler, kendi aralarında anlaşarak farklı mal rejimi türleri seçebilirler. Bunlar başlıca şunlardır:
- Mal Ayrılığı: Her eşin kendi mal varlığı kendine aittir ve boşanma durumunda herhangi bir paylaşım yapılmaz.
- Paylaşmalı Mal Ayrılığı: Mal ayrılığı rejimine benzer ancak ailenin ortak kullanımına ve yatırımına yönelik edinilen malların, belirli oranlarda paylaşıma tabi tutulmasını sağlar.
- Mal Ortaklığı: Kişisel mallar dışındaki tüm malların ve gelirlerin ortak olduğu, boşanma durumunda ise eşit olarak paylaşıldığı bir rejimdir.
Mal Rejimi Davası Ne Zaman ve Nasıl Açılır?
Mal rejimi davası, genellikle boşanma davası ile birlikte veya boşanma kararının kesinleşmesinden sonra açılır. Boşanma davası açılmadan, evlilik devam ederken mal paylaşımı talebinde bulunulamaz. Sürecin doğru mahkemede ve doğru şekilde başlatılması, davanın seyri açısından kritik öneme sahiptir.
H3: Dava Açma Şartları ve Zaman Aşımı
Mal rejimi davasının açılabilmesi için öncelikle evliliğin boşanma, ölüm veya evliliğin iptali gibi bir sebeple sona ermiş olması gerekir. Boşanma davası ile birlikte açılabilse de, mahkemeler genellikle boşanma kararının kesinleşmesini bekleyip mal rejimi davasına daha sonra devam etme eğilimindedir. Unutulmaması gereken en önemli noktalardan biri zaman aşımı süresidir. Boşanma kararının kesinleştiği tarihten itibaren 10 yıl içinde bu davanın açılması gerekir. Bu süre aşıldığında hak kaybı yaşanabilir.
H3: Görevli ve Yetkili Mahkeme
Mal rejimi davalarında görevli mahkeme Aile Mahkemeleridir. Yetkili mahkeme ise genellikle şu yerlerden birinin Aile Mahkemesidir:
- Boşanma davasının görüldüğü mahkeme,
- Eşlerden birinin ölümüyle evlilik sona ermişse, ölen eşin son yerleşim yeri mahkemesi,
- Diğer durumlarda davalı eşin yerleşim yeri mahkemesi.
H3: Dava Süreci Adım Adım
Süreç genel hatlarıyla şu şekilde işler:
- Dava Dilekçesi Hazırlama: Paylaşımı talep edilen mal varlıklarının listesi, bu malların ne zaman ve nasıl edinildiğine dair bilgiler ve taleplerin hukuki dayanakları detaylı bir dilekçe ile mahkemeye sunulur.
- Delillerin Sunulması: Taraflar, iddialarını ispatlamak için tapu kayıtları, banka hesap dökümleri, araç ruhsatları, şirket kayıtları, tanık beyanları ve bilirkişi raporları gibi delilleri mahkemeye sunar.
- Yargılama Aşaması: Mahkeme, sunulan delilleri inceler, tanıkları dinler, gerekirse bilirkişi incelemesi yaptırarak malların değerini ve niteliğini tespit eder.
- Karar: Tüm incelemeler tamamlandıktan sonra hakim, yasal mal rejiminin kurallarına göre malların nasıl paylaşılacağına karar verir.
Sonuç
Evlilikte mal paylaşımı ve mal rejimi davası, boşanma sürecinin en teknik ve hassas aşamalarından biridir. Süreç karmaşık görünse de, temelinde eşlerin evlilik birliğine sundukları emeğin ve katkının korunması yatar. Hangi malın kişisel, hangisinin edinilmiş mal olduğunu bilmek, dava açma sürelerine dikkat etmek ve süreci doğru mahkemede başlatmak, haklarınızı korumanın ilk adımıdır. Bu zorlu yolda bir hukuk uzmanından destek almak, hem süreci doğru yönetmenizi sağlar hem de olası hak kayıplarının önüne geçerek adil bir sonuca ulaşmanıza yardımcı olur.