Evlilik, iki insanın hayatını birleştirdiği, sevgi ve güvene dayalı kutsal bir müessese. Ancak bu birliktelik, romantik boyutunun yanı sıra önemli hukuki ve finansal sonuçları da beraberinde getiriyor. İşte bu noktada aile hukuku devreye giriyor ve çiftlerin geleceklerini sağlam temeller üzerine kurmalarına yardımcı oluyor. Özellikle evlilik sözleşmesi ve bu sözleşmeyle belirlenen mal rejimleri, pek çok kişinin çekinerek yaklaştığı ancak aslında evliliğin şeffaflığını ve dayanıklılığını artıran modern hukuki araçlardır. Bu konuları bir güvensizlik göstergesi olarak değil, bilinçli bir ortaklığın yol haritası olarak görmek en doğrusudur.
Evlilik Sözleşmesi Nedir? Neden Yapılmalıdır?
Halk arasında "evlilik sözleşmesi" olarak bilinen kavram, hukuki adıyla "mal rejimi sözleşmesi"dir. Bu sözleşme, evlilik birliği süresince eşlerin sahip oldukları ve olacakları malların nasıl yönetileceğini, evliliğin sona ermesi durumunda ise bu malların nasıl paylaşılacağını düzenleyen resmi bir belgedir. Sanılanın aksine, bu sözleşme sadece boşanma durumunu değil, aynı zamanda vefat gibi durumlarda da miras haklarını ve mal paylaşımını netleştirir.
Peki, neden bir evlilik sözleşmesi yapmalısınız?
- Belirsizliği Ortadan Kaldırır: Gelecekte yaşanabilecek olası anlaşmazlıkların önüne geçerek finansal konuları en başından netleştirir.
- Mali Güvence Sağlar: Eşlerin kişisel mal varlıklarını, aileden gelen mirasları veya kendi işlerinden elde ettikleri gelirleri koruma altına almalarını sağlar.
- Şeffaflık Sunar: Tarafların birbirlerinin mali durumları hakkında açık ve dürüst olmalarını teşvik ederek güvene dayalı bir ilişkiyi pekiştirir.
- Huzurlu bir Süreç Vaat Eder: Evliliğin sona ermesi gibi zorlu bir süreçte, mal paylaşımı konusundaki çekişmeleri en aza indirerek daha medeni ve huzurlu bir ayrılık süreci yaşanmasına olanak tanır.
Evlilik Sözleşmesi Nasıl ve Nerede Yapılır?
Mal rejimi sözleşmesi, kanunun belirlediği katı şekil şartlarına tabidir. Bu sözleşme, evlenmeden önce veya evlilik devam ederken yapılabilir. Sözleşmenin geçerli olabilmesi için mutlaka noter huzurunda düzenleme veya onaylama şeklinde yapılması zorunludur. Taraflar, notere birlikte giderek hangi mal rejimini seçtiklerini beyan eder ve hazırlanan sözleşmeyi imzalarlar.
Türk Medeni Kanunu'nda Yer Alan Mal Rejimleri Nelerdir?
Eğer çiftler herhangi bir evlilik sözleşmesi yapmazlarsa, kanun tarafından otomatik olarak belirlenen bir mal rejimine tabi olurlar. Türkiye'de 1 Ocak 2002'den sonra yapılan evlilikler için yasal mal rejimi "Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi"dir. Ancak çiftler, noter aracılığıyla yapacakları bir sözleşme ile kanunda belirtilen diğer rejimlerden birini seçebilirler. Türk Medeni Kanunu, çiftlere dört farklı mal rejimi seçeneği sunar.
1. Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi (Yasal Mal Rejimi)
Bu rejim, yasal standarttır. Temel mantığı şudur: Evlilik birliği boyunca, eşlerin her birinin çalışarak, emek vererek elde ettiği tüm mal varlıkları "edinilmiş mal" sayılır. Eşlerin kişisel borçları veya miras gibi karşılıksız kazanımları ise "kişisel mal" olarak kabul edilir. Evlilik sona erdiğinde, herkes önce kendi kişisel mallarını geri alır. Geriye kalan net edinilmiş mallar ise (borçlar düşüldükten sonra) eşler arasında yarı yarıya paylaşılır.
- Edinilmiş Mallara Örnekler: Maaş, prim, tazminatlar, sosyal güvenlik ödemeleri, edinilmiş malların gelirleri (örn: kira geliri).
- Kişisel Mallara Örnekler: Evlilik öncesi sahip olunan mallar, miras yoluyla gelen varlıklar, manevi tazminat alacakları, karşılıksız kazandırmalar.
2. Mal Ayrılığı Rejimi
Bu rejimde, "herkesin malı kendine" prensibi geçerlidir. Evlilik süresince kim ne kazanırsa veya neye sahip olursa, o mal varlığı sadece kendisine ait olur. Evlilik sona erdiğinde herhangi bir paylaşım söz konusu olmaz; herkes kendi mal varlığıyla birliktelikten ayrılır. Bu rejim genellikle her iki eşin de kendi işine veya önemli mal varlığına sahip olduğu durumlarda tercih edilir.
3. Paylaşmalı Mal Ayrılığı Rejimi
Bu rejim, mal ayrılığı ile edinilmiş mallara katılma rejiminin bir tür birleşimidir. Genel kural yine mal ayrılığıdır; yani herkesin malı kendisine aittir. Ancak, evlilik sona erdiğinde, özellikle ailenin ortak kullanımına ve yatırımına yönelik edinilmiş ve denkleştirmeye tabi tutulması kararlaştırılmış mallar için bir denkleştirme (paylaşım) yapılır. Bu rejimin uygulanabilmesi için sözleşmede hangi malların paylaşıma tabi olacağının açıkça belirtilmesi gerekir. Detaylı yapısı nedeniyle bir aile hukuku uzmanından destek almak önemlidir.
4. Mal Ortaklığı Rejimi
En kapsamlı ve uygulamada en az rastlanan rejim türüdür. Bu rejimde, kanunen kişisel mal sayılanlar dışındaki tüm mallar ve gelirler "ortaklık malı" adı altında birleşir. Eşler bu ortaklık malı üzerinde elbirliğiyle hak sahibi olurlar ve tek başlarına tasarruf edemezler. Evlilik sona erdiğinde bu ortaklık malları eşler arasında eşit olarak paylaşılır.
Hangi Mal Rejimi Sizin İçin Uygun?
Doğru mal rejimini seçmek, tamamen sizin ve müstakbel eşinizin özel durumuna, mali yapınıza ve gelecek beklentilerinize bağlıdır. Karar verirken şu soruları kendinize sorabilirsiniz:
- Eşlerden birinin kendine ait bir şirketi veya ticari faaliyeti var mı?
- Evlilik öncesi sahip olduğunuz önemli bir mal varlığınız bulunuyor mu?
- Gelecekte önemli bir miras bekleme durumunuz var mı?
- Eşlerden biri, çocuk bakımı veya ev işleri nedeniyle kariyerine ara verecek mi?
Bu sorulara verdiğiniz yanıtlar, hangi rejimin sizin için daha adil ve koruyucu olacağını belirlemede yol gösterecektir. Unutmayın, en doğru kararı vermek için bir avukata danışmak, gelecekte yaşanabilecek pek çok sorunu en başından önlemenin en akıllıca yoludur.
Sonuç
Evlilik sözleşmesi ve mal rejimleri, evliliğin finansal boyutunu hukuki bir güvenceye kavuşturan, modern ve akılcı çözümlerdir. Bu kavramlara korkuyla veya güvensizlikle yaklaşmak yerine, onları şeffaf, adil ve sağlam bir ortaklık kurmanın bir parçası olarak görmek gerekir. Geleceğinizi şansa bırakmak yerine, aile hukuku'nun sunduğu bu araçlarla bilinçli adımlar atarak, sevgi ve saygıya dayalı birlikteliğinizin temellerini daha da güçlendirebilirsiniz.