Evlilik birliğinin sona ermesi, özellikle de boşanma süreci, pek çok hukuki soruyu beraberinde getirir. Bu soruların en başında ise boşanmada mal paylaşımı konusu yer alır. Türkiye'de 1 Ocak 2002'den sonraki evlilikler için yasal mal rejimi olarak kabul edilen edinilmiş mallara katılma rejimi, eşlerin evlilik süresince edindikleri malların nasıl paylaşılacağını düzenler. Eğer siz de bir mal rejimi davası sürecindeyseniz veya bu konuda bilgi edinmek istiyorsanız, en sık sorulan soruları ve yanıtlarını bu yazıda bulabilirsiniz.
Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi Nedir?
Edinilmiş mallara katılma rejimi, en basit tanımıyla, eşlerin evlilik birliği devam ederken emekleri veya gelirleri karşılığında elde ettikleri mal varlığı değerleri üzerinde, boşanma durumunda yarı yarıya hak sahibi olmalarıdır. Eşler, evlenmeden önce veya sonra aralarında farklı bir mal rejimi sözleşmesi yapmadıkları takdirde, kanun gereği otomatik olarak bu rejime tabi olurlar. Bu rejim, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu'nda detaylı bir şekilde düzenlenmiştir ve temel amacı, evliliğe emek ve katkı sunan her iki eşin de ekonomik olarak korunmasıdır.
Hangi Mallar Paylaşıma Konu Olur?
Bu rejimdeki en kritik ayrım, "edinilmiş mallar" ve "kişisel mallar" arasındadır. Çünkü paylaşım sadece edinilmiş mallar üzerinden yapılır. Kişisel mallar, kimin adına kayıtlı ise onda kalır ve paylaşıma dahil edilmez.
Edinilmiş Mallar Nelerdir?
Evlilik birliği içinde, bir bedel ödenerek veya emek karşılığı elde edilen tüm mal varlığı değerleri edinilmiş mal sayılır. Başlıcaları şunlardır:
- Çalışma karşılığı elde edilen maaş, prim, ikramiye gibi edinimler
- Sosyal güvenlik veya sosyal yardım kurum ve kuruluşlarının yaptığı ödemeler (Örn: Kıdem tazminatı)
- Kişisel malların gelirleri (Örn: Miras kalan bir evin kira geliri)
- Edinilmiş malların yerine geçen değerler (Örn: Maaşla alınan arabanın satılmasıyla elde edilen para)
Kişisel Mallar Nelerdir?
Kişisel mallar, kanunda sınırlı olarak sayılmıştır ve paylaşıma tabi değildir. Bunlar:
- Eşlerden yalnızca birinin kişisel kullanımına yarayan eşyalar (takılar, giysiler, hobi aletleri vb.)
- Evlilik birliği kurulmadan önce eşlerden birine ait olan mallar
- Evlilik sırasında bir eşe miras yoluyla veya karşılıksız kazandırma (bağışlama) ile gelen mallar
- Manevi tazminat alacakları
- Kişisel mallar yerine geçen değerler (Örn: Miras kalan bir mülkün satılmasıyla elde edilen para)
Bu ayrım hakkında daha fazla teknik bilgi için güvenilir kaynakları inceleyebilirsiniz.
Mal Rejimi Davası Nasıl ve Ne Zaman Açılır?
Edinilmiş mallara katılma rejiminin tasfiyesi, yani mal paylaşımı davası, boşanma davası ile birlikte açılabileceği gibi, boşanma kararının kesinleşmesinden sonra ayrı bir dava olarak da açılabilir. Genellikle uygulamada, boşanma davasının sonucunu bekleyip mal rejimi davasını ayrı açmak daha yaygındır. Çünkü mal rejiminin sona erme tarihi, boşanma davasının açıldığı tarihtir. Dava açma hakkı, boşanma kararının kesinleştiği tarihten itibaren 10 yıllık zamanaşımı süresine tabidir.
Paylaşım Nasıl Hesaplanır? (Katılma Alacağı)
Hesaplama, uzmanlık gerektiren teknik bir süreç olsa da temel mantığı şu şekildedir:
- Malların Tespiti: Her bir eşin evlilik süresince edindiği mallar ve kişisel malları ayrı ayrı listelenir.
- Değerleme: Edinilmiş malların, tasfiye anındaki (genellikle dava tarihine en yakın) sürüm (piyasa) değerleri belirlenir.
- Borçların Düşülmesi: Edinilmiş mallara ilişkin borçlar (örneğin ev kredisinin kalan borcu) toplam değerden düşülür.
- Artık Değerin Bulunması: Her eşin edinilmiş mallarının toplam değerinden bu mallara ilişkin borçlar çıkarıldıktan sonra kalan net değere "artık değer" denir.
- Paylaşım: Kanuna göre, her eş, diğer eşin artık değerinin yarısı üzerinde hak sahibidir. Bu hakka "katılma alacağı" denir.
Örneğin, bir eşin evlilikte maaşıyla aldığı ve hiç borcu olmayan 1.000.000 TL değerinde bir arabası varsa, bu arabanın artık değeri 1.000.000 TL'dir. Diğer eş, bu değerin yarısı olan 500.000 TL'yi katılma alacağı olarak talep etme hakkına sahiptir.
Sıkça Karşılaşılan Özel Durumlar
Eşlerden Biri Adına Kayıtlı Ev veya Araba
Malın tapuda veya trafikte kimin adına kayıtlı olduğunun, edinilmiş mallara katılma rejiminde bir önemi yoktur. Önemli olan, o malın evlilik birliği içinde, bir emek veya bedel karşılığı alınıp alınmadığıdır. Eğer evlilikte çalışarak biriktirilen parayla alınan bir ev, eşlerden sadece birinin üzerine kaydedilmişse, bu durum o malın paylaşıma tabi olmasına engel değildir.
Krediyle Alınan Mallar
Evlilik birliği içinde krediyle alınan bir konut veya taşıt için ödenen peşinat ve kredi taksitleri, edinilmiş mal kabul edilir. Evlilikten önce ödenen veya kişisel mal (örneğin miras) ile ödenen kısımlar ise kişisel mal sayılır. Hesaplama yapılırken, evlilik içinde ödenen kısmın malın toplam değerine oranı bulunur ve bu oran üzerinden paylaşım yapılır.
Sonuç
Edinilmiş mallara katılma rejimi davası, boşanma sürecinin en teknik ve karmaşık aşamalarından biridir. Malların doğru tespiti, değerlemesi ve hukuki nitelendirmesi ciddi bir uzmanlık gerektirir. Bu yazıda temel prensiplere ve sık sorulan sorulara değinmiş olsak da her evlilik ve boşanma süreci kendine özgü dinamikler barındırır. Hak kaybı yaşamamak adına, bu süreçte mutlaka alanında deneyimli bir aile hukuku avukatından profesyonel destek almanız en doğru yaklaşım olacaktır.