Boşanma, şüphesiz hayatın en zorlu ve duygusal olarak yıpratıcı süreçlerinden biridir. Bu hassas dönemde hukuki detaylarla boğuşmak ise durumu daha da karmaşık hale getirebilir. Bir boşanma davası açıldığında, aile hukuku çerçevesinde en çok merak edilen ve tarafları en çok endişelendiren konuların başında velayet, nafaka ve mal paylaşımı gelir. Bu yazımızda, bu üç temel konuyu herkesin anlayabileceği doğal bir dille, bir uzmanın bakış açısıyla ele alarak aklınızdaki soru işaretlerini gidermeyi amaçlıyoruz.
Velayet: Çocuğun Üstün Yararı Her Şeyden Önce Gelir
Boşanma sürecinin belki de en hassas noktası, ortak çocukların geleceğidir. Velayet, reşit olmayan çocuğun bakımı, eğitimi, temsili ve mal varlığının yönetimi gibi konularda hak ve sorumlulukların kime verileceğini belirleyen hukuki bir kavramdır. Türk hukuk sisteminde velayet kararı verilirken tek bir temel ilke vardır: çocuğun üstün yararı. Mahkeme; anne ve babanın durumu, çocuğun yaşı, kardeşleriyle ilişkisi ve kendi fikri gibi birçok faktörü göz önünde bulundurarak en doğru kararı vermeye çalışır.
Ortak Velayet Nedir?
Son yıllarda daha sık duymaya başladığımız ortak velayet, boşanma sonrasında anne ve babanın çocuğun hayatıyla ilgili önemli kararları (eğitim, sağlık vb.) birlikte almasını ifade eder. Bu model, ebeveynlerin sağlıklı bir iletişim kurabildiği ve iş birliği yapabildiği durumlarda çocuğun psikolojik gelişimi için oldukça faydalı olabilir. Ancak unutulmamalıdır ki, ortak velayet kararı için ebeveynlerin bu konuda anlaşması ve mahkemenin de bunu çocuğun yararına bulması gerekir.
Velayet Kararını Etkileyen Faktörler
- Çocuğun Yaşı ve Cinsiyeti: Özellikle küçük yaştaki çocukların anne bakımına ve şefkatine daha çok ihtiyaç duyduğu kabul edilir.
- Ebeveynlerin Yaşam Tarzı: Anne ve babanın mali durumu, sağlık durumu, iş saatleri ve çocuğa ayırabilecekleri zaman gibi etkenler değerlendirilir.
- Çocuğun Fikri: Yargıtay kararlarına göre, idrak çağındaki (genellikle 8 yaş ve üzeri) çocukların kiminle kalmak istediği sorulur ve bu fikir kararda önemli bir rol oynar.
- Kardeşlerin Ayrılmaması: Kardeşlerin birbirinden ayrılmaması, psikolojik bütünlükleri açısından genellikle tercih edilen bir durumdur.
Nafaka Türleri ve Belirlenmesi
Nafaka, boşanma nedeniyle yoksulluğa düşecek olan eşin geçimini sağlamak veya çocuğun bakım ve eğitim giderlerine katkıda bulunmak amacıyla ödenen paradır. Türk Dil Kurumu (TDK) sözlüğünde "geçimlik" olarak tanımlanan nafaka, aslında bir sosyal güvence işlevi görür. Nafaka miktarı belirlenirken tarafların ekonomik ve sosyal durumları, gelirleri, ihtiyaçları ve alım güçleri dikkate alınır. Temelde üç tür nafaka vardır:
Tedbir Nafakası
Boşanma davası devam ederken, maddi olarak zor durumda kalacak eş veya çocukların geçimini sağlamak için hâkim tarafından hükmedilen geçici bir nafakadır. Dava sonuçlandığında kendiliğinden sona erer.
Yoksulluk Nafakası
Boşanma yüzünden yoksulluğa düşecek olan ve kusuru diğer eşten daha ağır olmayan taraf lehine, diğer eşin mali gücü oranında süresiz olarak hükmedilen nafakadır. Talep edilmesi gerekir, hâkim kendiliğinden karar vermez.
İştirak Nafakası
Velayeti kendisine verilmeyen eşin, çocuğun bakım, eğitim, sağlık gibi giderlerine mali gücü oranında katılması amacıyla ödediği nafakadır. Bu nafaka, çocuk reşit olana kadar (18 yaşını doldurana kadar) devam eder. Eğer çocuk eğitim hayatına devam ediyorsa, ayrı bir dava ile yardım nafakası olarak devam etmesi talep edilebilir.
Mal Paylaşımı: Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi
Evlilik birliğinin sona ermesiyle birlikte gündeme gelen bir diğer önemli konu da mal paylaşımıdır. Türkiye'de 1 Ocak 2002 tarihinden sonra yapılan evliliklerde, yasal mal rejimi olarak "edinilmiş mallara katılma rejimi" kabul edilir. Bu rejimin tüm detayları Türk Medeni Kanunu'nda açıkça belirtilmiştir. Bu rejim, temel olarak malları ikiye ayırır:
Edinilmiş Mal Nedir? Kişisel Mal Nedir?
- Edinilmiş Mallar: Evlilik birliği içinde, eşlerin çalışmasının karşılığı olan her türlü mal varlığıdır. Örneğin; maaşlar, ikramiyeler, sosyal güvenlik ödemeleri ve bu mallardan elde edilen gelirler edinilmiş mal sayılır. Boşanma durumunda bu mallar yarı yarıya paylaşılır.
- Kişisel Mallar: Eşlerden birinin sadece kişisel kullanımına yarayan eşyalar, evlenmeden önce sahip olduğu mallar, miras yoluyla veya karşılıksız kazandırma (bağış) ile elde edilen mallar kişisel mal kabul edilir ve paylaşıma dahil edilmez.
Mal paylaşımı davası, boşanma kararının kesinleşmesinden sonra açılabilir. Süreç oldukça teknik ve karmaşık olabildiğinden, bu aşamada bir uzmandan destek almak hak kayıplarını önlemek adına kritik öneme sahiptir.
Sonuç
Boşanma davası; velayet, nafaka ve mal paylaşımı gibi hayatınızı doğrudan etkileyecek çok önemli hukuki sonuçlar doğurur. Bu süreçte duygusal davranmak yerine haklarınızı bilerek ve bilinçli adımlar atarak hareket etmek, geleceğinizi daha sağlam temeller üzerine kurmanızı sağlar. Unutmayın, bu makale bilgilendirme amaçlıdır ve her boşanma davası kendine özgü dinamikler barındırır. Bu nedenle, sürecin en başından itibaren aile hukuku alanında uzman bir avukattan profesyonel destek almanız, haklarınızı en doğru şekilde korumanız için en sağlıklı yoldur.